Neden Yüksek Boyutlara Inaniyorum?
Cambridge`de (Massachusetts) Harvard Üniversitesi`nden Prof. Dr. Lisa Randall bu aralar Parcacik fizigi, sicim(stringtheory) teorisi ve Kozmoloji icin yetkili Uzman. Randall gercege yaklasabilmek icin birbiriyle celisen iki sicim teorisi modeliyle ugrasiyor. O Princeton`da ki fizik bölümünde ilk bayan fizikci ve MIT, Harvard`ta ilk teorik fizikci. Calismalari cok büyük dikkatleri üzerine cekmekte ve cok elestirilen bilimsel makaleler arasinda yer almakta.
Astronomie.de Sitesine Aciklamada bulunan Randal, Evreni anlayabilmemiz icin neden ücüncü boyuttan daha yüksek boyutlara ihtiyacimiz oldugunu söyle acikliyor:
Ona göre görünürdeki dünyamiz yüksek boyutlar evreninde yalnizca bir ada. Sadece bir iki santimetre ötede bizim icin ulasilmasi mümkün olmayan baska bir evren var olabilir. Bizler ücüncü boyuta hapsedilmis tutuklular oldugumuzdan dolayi yüksek boyutlara ulasmamiz simdilik imkansiz.
H. Zaun: Biliyoruzki Evrim icinde yasadigimiz üc boyutlu evrende hayata odaklanmis durumda. Öyle gözüküyor ki, biz Homo Sapien`ler dogal olarak yüksek yada süper yüksek boyutlari düsünemiyoruz?
Prof. Lisa Randall: Oh, biz yüksek boyutlari düsünemiyormuyuz diyerek gülüyor. Dogrusu görsel olarak hayalt etmesi kolay bisey degil ama bu demek degilki uzun süre bizler yüksek boyutlari düsünemeyiz.
H. Zaun: Bilimin bir gün gelipte yüksek boyutlara bir kapi acabilecegine inaniyormusunuz?
Prof. Lisa Randall: Bu sizin bu giris kapisindan ne anladiginiza bagli. Eger yüksek boyutlare icinde seyahat edip edemeyecegimizi kastediyorsaniz, böyle bir kapiya ulasamayz. Ama bu demek degilki baska boyutlardaki seylerle selamlasamayacagim anlamina gelmez.
H. Zaun: Evrenin bir tekillikle basladigi ve böyle bir sonu olacagina inaniyormusunuz?
Prof. Lisa Randall: Bu cok felsefi bir soru. Ben evrenin bir tekillikle sonlanmayacagini düsünüyorum. En azindan simdiki hesaplamalar böyle bir yönde degil. Ve ben Tekilligi anlayamadigimiz bir fizikle bagdastiriyorum.
H. Zaun: Biz insanlara göre mesela mikroplar cok degsik bir dünyada baska alt bir evren de yasiyorlar. Yani bu hayat bicimi hakli olarak dünyamizi tam bu haliyle görebildiklerini iddia edebilirlermi? Bizler biliyoruzki onlarin üstünde baska br evren var, peki bizde onlar gibi böyle bir etki altinda mi bulunuyoruz?
Prof. Lisa Randall: : (gülerek) Simdu bu güzel bir soru oldu. Bence biz insanlar bu bakis acisini cogu zaman unutuyoruz. Düsünüyoruz ki dünyamiz onu nasil görüyorsak öyledir. Ama cogunlukla öyleki Fizigin ötesinde bircok sey var, onlari dogrudan göremiyoruz ama arastirabiliyoruz.
H. Zaun: Size göre Büyük Patlama modeli dogru mu?
Prof. Lisa Randall: Büyük Patlama modeli bize patlamadan sonra zamanla ilgili ve tek tek kozmik evreleri cok güzel acikliyor ama modeldeki gülünc olan sey, bu patlamaya neyin neden oldugundan bahsetmemesi. Bizler bu modelle evrenin genislemesi yada Hubble sabiti üzerine veya Mikrodalga Arkaalanisinimi üzerine konusabiliriz ve tartisabiliriz, ama buna ragmen patlama sirasinda ve öncesinde ne olup bittigini kimse bilmiyor.
H. Zaun: Öyle gözüküyor ki, günessistemi disinda gezegen arama bir olimpik yaris haline gelmis gibi. Ilk Dünya benzeri gezegeni belirleyen takim altin madalya alacak gibi. Su söylenen Dünyaformülüne olan avcilikla birlikte söyle bir soru akla geliyor: bu iki kozmiloji takimi arasinda benzer bir cekisme yok mu?
Prof. Lisa Randall: (gülerek) Biliyormusunuz, Kozmologlar aslinda bir dünya formülü aramiyorlar, cünkü buna dair olan cevaplar genelde onlarin erisebilirlginden cok uzaklarda. Evrenbilimciler (Kozmolog) daha cok görebilecekleri seyleri ariyorlar.
H. Zaun: Peki sizin bölümünüzde böyle bir evrenbilimciler cekismesi yok mu?
Prof. Lisa Randall: Elbette evrenbilimciler arasinda her zaman bir cekisme var, ama ayni zamanda belli bir dialog da var. Bilimin böyle tekbasina bisey olmasi bence bunun delili. Her zaman anlasma ve cekisme var.
